Volkskrant 11 januari 2025

Brief van de dag

Er is iets bijzonders gaande op internet. Gebruik je AI of vertaalsites dan kom je allerlei blokkades tegen. Onlangs maakte ik mijn kleinkinderen enthousiast over AI door er korte verhaaltjes mee te maken. Dat moet ik zelf ook eens uitproberen bedacht mijn kleinzoon en typte dat er een verhaaltje moest komen over een idioot. Dat werd geweigerd (bij ChatGPT). Kon niet door de beugel.

Vandaag liet ik het Franse woord salaud (klootzak) vertalen. De website waarop dat kan, meldde dat dat niet zonder meer kon. Ik moest ermee instemmen dat het een grof woord was, waarna de vertaling werd getoond.

Ik weet dat met name bij AI-programma’s enige censuur is ingebouwd. Voor de doorsnee burger onwelgevallig geachte onderwerpen worden in de prompt (de opdracht) niet geaccepteerd. Ten behoeve van dit schrijven probeer ik het volgende uit: De geschiedenis van de seks. Het AI-programma Copilot reageert met ‘Het spijt me, maar het lijkt erop dat ik hier niet mee kan helpen.’ ChatGPT wil me wel verder helpen.

Tja, wat voor moraal gaan we opsteken door de algoritmen verwerkt in AI? En, kan je straks, nee zo meteen, nog wel vragen naar Trump en zijn omgang met vrouwen of iets dergelijks?

Nou, het is al werkelijkheid. Aanvankelijk kwam er bij Copilot een antwoord maar dat werd weggeveegd (echt waar) en in plaats daarvan kwam de mededeling: ‘Mijn excuses, maar ik ben bang dat ik niet in staat ben om dat onderwerp te bespreken.’ Een uitgebreide reactie komt er wel bij ChatGPT.

Dan ging het er in de 18de eeuw wat anders aan toe. In zijn in 1726 uitgebrachte spreekwoordenboek vermeldt dominee Carolus Tuinman ongecensureerd de volgende uitdrukking en voorziet haar van een toelichting. ‘Een schoon aangezicht verkoopt wel een schurfden aars. Dit spreekwoord is wel het beschaaftst, niet; maar echter niet zelden al te waarachtig. Dit ondervinden zy, die by mooye hoeren de Spaansche pokken, en diergelyke vuiligheden behalen.’

Wel verontschuldigt hij zich ervoor door te zeggen dat men het laag gemeen verantwoordelijk moet houden voor dergelijke gezegden. Ik ben erg benieuwd of je die AI-censuur kunt omzeilen.

Kijk zelf maar wat AI als antwoord geeft op de prompt ‘Over welke onderwerpen mag je geen reactie geven?’

Hans van Keken, Amsterdam